1-SÖYLEYİŞ (TELAFFUZ)

A. SES VE SESLERİN KULLANIMI

Söyleyiş (Telaffuz) : Genel anlamıyla konuşmayı sağlayan hareketlerin tümüne söyleyiş (telaffuz) denir. Konuşmada ses tonu ve söyleyişin (telaffuzun) önemi büyüktür. İyi ve nitelikli bir söyleyiş, nitelikli bir ses ile gerçekleşir.

 

Durak: şiir okurken durup nefes aldığımız yere denir. Duraklar şiir okurken söyleyiş açısından son derece önemlidir.

 

Boğumlama: Seslerden oluşan heceleri gerekli ses değerlerini vererek bazı sesler ve heceleri atlamadan, değiştirmeden doğru, güzel ve iyi anlaşılabilecek biçimde söylemektir.

 

Tonlama: Anlatıma duygu, düşünce, heyecan, yumuşaklık, sertlik katmak amacıyla sesin alçaltılıp yükseltilmesine tonlama denir. İnsan sesi ton bakımından kalın, ince ve tiz olmak üzere üçe ayrılır.

 

Vurgu: Konuşma sırasında bazı sözcük veya hecelerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenmesine vurgu denir. Vurgu ikiye ayrılır:

 

a) Sözcük (Kelime) Vurgusu:

Konuşma sırasında bazı hecelerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli söylenmesine denir.

• Anlatımda vurgu söze duygu değeri katar; söylenen sözün daha anlaşılır olmasını ve ahengi sağlar.
• Türkçe kelimelerde genellikle vurgu son hecededir.
• Yer isimlerinde ve özel isimlerde vurgu ilk veya orta hecededir

o    İzmir - İstanbul – Kütahya vb.

• Kelimelere ek eklendiğinde, vurgu son heceden bu eke geçer:

o   gözlük – gözlükçü-gözlükçülük vb.

• Tek heceli kelimelerde vurgu yapılmaz.
• “m,p,r,s” sesleriyle yapılan pekiştirmelerde vurgu pekiştirilmiş ilk hecede yapılır.

o   bembeyaz, sapsarı, tertemiz, masmavi vb.

• Birleşik kelimelerde normalde iki vurgu bulunur ancak genelde ilk kelimedeki vurgu daha güçlüdür.

o   Anadolu, açıkgöz, aslanağzı

b) Cümle Vurgusu:

• Konuşma sırasında cümlede bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha kuvvetli, daha şiddetli, daha baskın söylenmesidir.
• Türkçede cümle vurgusu yükleme en yakın öğe (sözcük) de yapılır.
• Vurgulu öğe aynı zamanda cümlenin de en önemli öğesidir.
  • Babam Ankara’dan dün geldi. (zarf tümleci vurgulanmış)
  • Babam  dün Ankara’dan geldi. (Dolaylı tümlec vurgulanmış)
  • Dün Ankara’dan babam geldi. (özne) vurgulanmış)