Sfl Edebiyat
  Fiiller ve Fiilimsiler
 

FİİLLER

·         İş, oluş, hareket, durum ya da kılış bildiren sözcüklere fiil denir.

·         Fiiller mastarlarıyla isimlendirilir. Mastarlar fiil kök ve gövdelerine –mek,-makekleri getirilerek yapılır.

Ø  Gel-(mek), yüz-(mek), otur-(mak), at-(mak.)

·         Sonuna “–mek,-mak” ekleri getirilebilen bütün sözcükler fiildir.

Ø  Yaz-mak, gör-mek, getir-mek, kır-mak...

 

Anlamlarına göre fiiller

·         Anlattıkları hareketin niteliğine göre değişik özellikler gösteren fiilleri üç grupta inceleyebiliriz.

1-Kılış Fiilleri

·         Öznenin yaptığı hareketin bir nesneye yöneldiği fiillerdir. Bu eylemler nesne alırlar. Hareketten etkilenen bir nesne vardır. Yani “neyi, kimi” sorularına cevap verirler.

Ø  Kır-, kaz-, ver-, at-, tut-, iç-, taşı-….

 

2-Durum Fiilleri

·         Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Bu tür fiillerde bir hareket vardır; ancak hareket bir nesneyle ilgili değildir. Nesne almazlar. Yani “neyi, kimi” sorularına cevap vermezler.

Ø  Otur-, kalk-, uyu-, gül-, ağla-, üzül-, sus-, dur-….

3-Oluş Fiilleri

·         Öznenin geçirdiği değişimleri anlatan fiillerdir. Bu tür fiillerde bir hareket yoktur. Bu eylemler de nesne almazlar.

Ø  Kızar-, sarar-, büyü-, geliş-, doy-, bayatla-, uza-, karar-, sol-, morar-, çürü-...

 

·         Bütün fiiller bu üç gruba da girmeyebilir. Farklı şekillerde de fiiller gruplandırılabilir.

 

Fiil Çekimi (Çekimli Fiil)

·         Fiiller tek başlarına cümlede kullanılmazlar. Fiillerin cümlede kullanılabilmesi için çekimli olmaları gerekir. Fiillerin zaman, şahıs veya dilek bildiren, ek almış biçimlerine çekimli fiil denir.  

 

FİİL KİPLERİ

A.  Haber Kipleri:

·        Haber kipleri işin, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.

1. Görülen (-di'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemin geçmişte yapılışının kesin olarak bilindiğini gösterir. Fiillerde bulunan "-di, -du, -dü, -tu" ekleri görülen geçmiş zamanı belirtirler.


Ø  Öğretmenimiz sınıfa geldi.


2. Öğrenilen (-miş'li) Geçmiş Zaman Kipi: Eylemlerin sözden önce yapıldığını bildirir; ancak, kesinlik yoktur. Söyleyen kendisi duyup görmemiş, işitmiştir. Fiillerde bulunan "-muş, -mış, -miş, -müş" ekleri öğrenilen geçmiş zamanı belirtirler.


Ø  Okul bahçesinde üç tur koşmuş.


3. Şimdiki Zaman Kipi:(-yor) Eylem ile anlatımın birlikte olduğunu bildiren zamandır. Fiillerde bulunan “-yor” eki şimdiki zamanı belirtir.


Ø  Ders çalışıyorum


·         Şimdiki zaman kipinin eki "-yor" fiillere hiç değişikliğe uğramadan eklenir.

·         Fiile şimdiki zaman anlamı veren, işin üzerinde olma anlamı veren bir diğer ekte “-makta, -mekte” ekidir. 


Ø  Gel-mekte-yim


·         Bazı kullanımlarda bu ekin “–mada, -mede” şekillerine dönüştüğü görülür.

Ø  Ölüm inder-mede gökler, ölü püskürtmede yer.

 

4. Gelecek Zaman Kipi: Eylemin anlatımdan sonra yapılacağını bildiren zamandır. Fillerdeki “–acak, -ecek” eki gelecek zamanı ifade eder.


Ø  Aynur tiyatroya gidecek.


5.  Geniş Zaman Kipi: Eylemin her zaman yapılabileceğini bildiren zamandır. Geniş zaman kipinin ekleri "-ar, -er, -ır, -ir, -or, -ör, ur, -ür, -r" dir.


Ø  Akşamları trene binerim.


 

B.  Dilek Kipleri:

·        Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun meydana gelmesini dilek anlamı vererek anlatan kiplerdir. Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Dilek kiplerinin dört çekimi vardır.

1. Gereklilik Kipi: Eylemin yapılması gerektiğini anlatan kiptir. Bazen cümleye ihtimal anlamı da katabilir. Ancak daha çok zorunluluk bildirir. Ekleri ses uyumuna göre "-meli, -malı" dır.


Ø  Haftada bir kitap okumalıyım.(ihtimal)

Ø  Kestikten sonra affımı istirham etmelisin(kesinlik)


2. İstek Kipi: Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e, -a" dır


Ø  Şimdi affını yazayım.


3. Dilek Şart Kipi: Bir dilek ve şartın anlamı bulunmaktadır. İş veya oluşun, hareketin meydan gelmesi bir şarta bağlıdır. Bazı cümlelerde dilek, bazılarına da koşul anlamı katan fiil çekimidir. Ekleri ses uyumuna göre "-se, -sa" dır.


Ø  Babam gelirse gideceğim.(koşul) 

Ø  Okusa da babası gibi, adam olsa.(dilek)


 

4. Emir Kipi: Bir iş, oluş veya hareketin olmasını, yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır.


Ø  Hayır bey, hayır!...  Emrinden çıkma.

Ø  Beni kes...  Sonra affımı istirham et.


·         İnsan kendine emir veremeyeceğinden bu kipin birinci tekil ve çoğul şahısları yoktur.

Fiil Çekimlerinde Olumsuzluk:

·         Fiillerin olumsuz biçimleri, kip ekinden önce “-ma, -me” olumsuzluk ekinin getirilmesiyle yapılır.

Ø  Gel-me-miş-sin, gel-me-yor-sun, gel-me-di-n, gel-me-y-ecek-sin,

 

Fiil Çekimlerinde Soru

·         Fiil çekimlerinin soru şekli “mı, mi” soru edatı ile yapılır. Fiil çekimlerinde “mı” bazen kip ekiyle şahıs eki arasında, bazen şahıs ekinden sonra gelir.

Ø  Gel-miş miyiz, git-se-k mi?

 

Fiillerde Anlam Kayması

·         Cümlede yüklemin çekimlendiği kip veya zamanla işin yapıldığı kip veya zamanın farklı olmasına anlam kayması denir.

Ø  Sizi yarın maça bekliyorum.(şimdiki zaman eki gelecek zaman eki anlamında kullanılmış)

Ø  O her gün aynı saatte yola çıkıyor. (şimdiki zaman geniş zaman anlamında kullanılmış)

Ø  O daha üç yaşındayken okumaya başlıyor. (şimdiki zaman geçmiş zaman anlamında)

Ø  Bu dilekçeyi sonra verirsiniz. (geniş zaman gelecek zaman anlamında)

 

·         Bazen dilek kipleri de birbirlerinin yerlerine kullanılır.

Ø  Gelsen de şu işleri beraber yapsak. (şart kipi istek anlamında kullanılmış)

Ø  Şöyle buyurun efendim.  (emir kipi istek anlamındadır.)

 

EK-FİİL(EK-EYLEM)

·         İsim veya isim soylu kelimelere gelerek onları yüklem yapan ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan “imek” fiiline ekfiil denir.

·         Ek fiilin dört kipte çekimi vardır.

1.  Görülen geçmiş zaman (idi): Öznenin önceden içinde bulunduğu bir oluşu belirtir.  

Ø  Öğrenci-idi-m, öğrenci-idi-n, öğrenci-idi, öğrenci-idi-k, öğrenci-idi-niz, öğrenci-idi-ler.

·         İsim dışında zamire, sıfata, edata, tamlamalara da eklenir.


Ø  Seni buraya çağıran o-ydu.(o-idi)  (zamir)

Ø  Bu ev eskisinden güzeldi. (sıfat)

Ø  Dün hasta gibiydin. (edat)

Ø  Elindeki nişan elbisesiydi. (isim tamlaması)

Ø  Yeni arabam kırmızı bir arabay. (sıfat tamlaması)


 

2.  Öğrenilen geçmiş zaman (imiş): Öznenin başkasından duyulan bir oluş içinde bulunduğunu gösterir.

Ø  Öğrenci-y-miş-im(imişim), öğrenci-y-miş-sin, öğrenci-y-miş, öğrenci-y-miş-iz, öğrenci-y-miş-siniz, öğrenci-y-mişler.

 

3.  Şart kipi:(ise): isim soylu sözcüklere şart anlamı yükler.

Ø  Öğrenci-y-se-m, öğrenci-y-se-n, öğrenci-y-se, öğrenci-y-se-k, öğrenci-y-se-niz, öğrenci-y-se-ler.

 

4.  Geniş zaman: Ekfiilin geniş zaman eki belirgin değildir.

Ø  Şair-im, şair-sin, şair(dir), şair-iz, şair-siniz, şair-dirler.

 

Ekfiilin Olumsuzu

·        Ekfiile çekimlenmiş sözcükler “değil” edatıyla olumsuz yapılır.

Ø  Öğrenci değildim, öğrenci değildin, …değildi, …değildik….

 

Ekfiilin Soru Şekli

·         Ekfiilin sorusu da “mi” edatıyla yapılır. Bu edat isimle ekfiil arasına girerek kullanılır.

Ø  Öğrenci mi-y-di-m, öğrenci mi-y-di-n….

 

BİLEŞİK ZAMANLI FİİLLER

·         Bileşik zamanlı fiiller, fiilin birden çok kip bildirecek biçimde çekimlenmesiyle oluşur.  Bileşik zamanlı fiiller, basit çekimli fiillere ek fiilin getirilmesiyle yapılır.

·         Bileşik zamanlı fiiller üç grupta incelenir.

1. Hikâye: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "idi" getirilerek yapılır.

Ø  Bak (ı) +       yor +        idi :     (bakıyordu)                 al +    mış +       idi-             m      :( almıştım)

             Fiil             1.zaman    2.zaman                                    fiil   1.zaman   2.zaman  şahıs eki

·         Emir kipinin dışında bütün basit zamanlı kiplerin hikâye bileşik zamanı vardır.

·         Bazen ekfiille çekimli fiil arasına başka ekler de girebilir.


Ø  Alacak mıydı? (araya “mi” girmiş). 

Ø  Açmışlardı.(araya “–lar” çoğul kişi eki girmiş)



2. Rivayet: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "imiş" getirilerek yapılır.

Ø  bak (ı) +   yor +           imiş : ( bakıyormuş)                        al +  acak +        imiş+     sin: ( alacakmışsın)

                     Fiil       1.zaman    2.zaman                                   fiil   1.zaman   2.zaman  şahıs eki

·         Emir ve görülen geçmiş zaman dışındaki diğer kiplerin rivayet bileşik zamanı çekimlenir.

3. Şart: Basit zamanlı bir fiile ek fiil olan "ise" getirilerek yapılır.
       Al +       acak +           ise : (alacaksa)                 bak (ı) +    yor +        ise   +    m (bakıyorsam)

                   Fiil       1.zaman    2.zaman                                    fiil          1.zaman   2.zaman  şahıs eki

 

·         Emir kipi ve istek kipinin dışındaki bütün kiplerin şart bileşik zamanı çekimlenir.

 

·         Görülen geçmiş zamanın şartında şahıs eki şart bileşik zaman ekinden önce gelebilir.

Ø  Erken çıktım-sa da ona yetişemedim. (çıktı-y-sa-m)

 

·         Ekfiilin geniş zamanında kullanılan “-dır” eki çekimli fiillerden sonra gelir. Bu durumda ek, fiile ihtimal ya da kesinlik anlamı verir.


Ø  Sanırım yarın bize gel-ecek-tir.(ihtimal)

Ø  1918’de doğ-muş-tur. (kesinlik)


 

·         Üç kip bildirecek şekilde çekimlenen fiillere “katmerli bileşik zaman” denir.

Ø  Gel-ecek-ti-y-se şimdiye kadar niye gelmedi.

·         Bileşik zamanlı fiillerde anlam kayması olmaz.

 

FİİLİMSİLER

·         Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen, olumlu, olumsuz, şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir. Üç grupta incelenir.

 

1.  İsim - Fiiller: Fiil kök ve gövdelerine eklenen "-me, -mek, -iş" ekleri sonucu meydana gelirler. Fiillerin isim gibi kullanılabilen şekilleridir. İsim - fiiller; hem bir eylemin adı oldukları için isim, hem de özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil olan kelimelerdir.


Ø  Çalışmak zorundayım.

Ø  Bütün sorunları anlaşma yoluyla çözebiliriz.


 

·         Olumsuzluk eki “-ma” ile isim-fiil eki “-ma” karıştırılmamalıdır. Bazen isim fiil ekiyle olumsuzluk eki bir arada bulunabilir. Olumsuzluk eki daima fiilimsilerden önce gelir.

Ø  Bana bu sorunu açıkla-ma-ma-na çok üzüldüm. ( birinci –ma olumsuzluk, ikinci –ma isim-fiil ekidir.)

 

·         Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği halde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini tamamen kaybetmiş olabilir.


Ø  Ekmek alır mısın?

 

Ø   Yağış türlerini işliyoruz.


·         Sözcüğün isimleşip isimleşmediğini anlamak için, onu olumsuz şekle getirebiliriz. Fiil olumsuz yapılabiliyorsa isimleşmemiş demektir.

Ø  Deneme sınavı öğrencileri denememiz içindir.

 

·         İsim-fiiller isimlerin alabileceği bütün ekleri almalarına rağmen sözcük türü olarak isim değildirler. Çünkü isimler bir sıfat tarafından nitelenebildiği halde isim-fiiller sıfat almaz.

 

·         İsim-fiiller cümlede sıfat görevinde kullanılabilir.

Ø  Başkalarından duyulma bu bilgilerle kendini kandırma.

 

2.  Sıfat - Fiiler: Varlıkları niteledikleri için sıfat, yan cümlecik kurdukları için de fiil sayılan kelimelerdir. Sıfat - fiil türeten ekler: "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" dir.


Ø  Çalışan insandan zarar gelmez.

Ø  Geçmiş günleri arıyorum.


·         Sıfat-fiil eklerinden “-dik”, ve “-ecek” ekleri çoğu zaman kendinden sonra iyelik eki alarak kullanılır.


Ø  Çözdüğüm soruları tekrar sorma.

Ø  Gideceğin saat belli mi?


 

·         Sıfat-fiiller niteledikleri isimler düştüğünde onların yerine geçebilirler.

Ø  Beni arayanların adreslerini almayı unutma. (insanlar)

 

·         Sıfat-fiilleri çekimli fiillerle karıştırmamak gerekir. Çekimli fiiller yüklemdir; fakat sıfat fiiller her zaman isimden önce gelir ve ismi niteler.


Ø  Gideceğim buralardan.

Ø  Gidecek yer kalmadı.


3.  Bağ - Fiiler: Birleşik bir cümlede iki cümleyi bağladıkları için bağlaç; özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil sayılan kelimelerdir. Bağ fiillere "ulaç" da denir. Çekim ekleri almazlar. Cümlede zarf olarak kullanılırlar.

·         Bağ fiiller şu eklerle türerler: "-ip, -arak, -ınca, -ma, -ken, -dan, -dıkça, -dikçe, -maksızın, -madan, -alı, -layın .."

Ø  Canım sağ oldukça hiçbir şey beni yıldıramaz. İşe gireli gece gündüz çalışıyorum.

·         Diğer fiilimsilerden sonra isim çekim ekleri kullanılabildiği halde bağ-fiillerden sonra hiçbir çekim eki kullanılmaz.

 

Fiilimsilerin Özellikleri

1)    Fiilimsi ekleri yapım ekidir. Dolayısı ile fiilimsiler türemiş sözcüklerdir.

2)   Fiillerin bütün özelliklerini taşımazlar. Kip, zaman ve şahıs eki

3)   İsim çekim eklerini alırlar.

4)   Fiilimsilerin olduğu cümleler birleşik cümledir. Bir cümle içerisinde ne kadar fiilimsi varsa o kadar yan cümle vardır.

5)   Fiilimsiler ek-fiil olarak yüklem olabilirler.

 

 

YAPILARI BAKIMINDAN FİİLLER

·         Fiiller yapılara bakımından üçe ayrılır.

A. Basit Fiiller: Yapım eki almamış kök hâlindeki fiillerdir.

Ø  Gör-düm, so-rar, kazı-yor.

B.Türemiş Fiiller: İsim ya da fiil kök ve gövdelerine yapım ekleri getirilerek yapılmış fiillerdir.


Ø  Baş-la- ,   

Ø   göz-et-

Ø  bek-le-t-,


C.   Birleşik Fiiller: En az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan fiillerdir. Birleşik fiilleri üç grupta inceleyebiliriz.

1.  Kurallı Birleşik Fiiller: İki fiilin biçim ve anlam yönünden kaynaşması sonucu oluşan birleşik fiillerdir. Dört şekilde oluşabilirler.

  1. Yeterlilik Fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “–ebil-” yardımcı eylemi getirilerek yapılır. Yapmaya gücü yetmek anlamındaki fiildir.


Ø  Ben bu işi yapabilirim. (gücü yetme)

Ø  Çalışmaya başlayabilirsiniz.    (izin verme)


·         Olumsuzu:  yapabilirim   yapamamdır.  Yapmamla karıştırılmamalıdır.

 Tezlik Fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “-ıver-” yardımcı eylemi getirilerek yapılır. Çabukluk ifade eder.


Ø  Yazıverdi, 

Ø  görüverdi,

Ø   koşuverdi.


 

  1. Süreklilik Fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “–adur-, -akal-, -egel-” yardımcı fiillerinden biri getirilerek yapılır. Devamlılık süreklilik ifade eder.


Ø  Yazadurdu,  

Ø  Uyuyakaldım,  

Ø   Olagelir


  1. Yaklaşma Fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “-eyaz-” yardımcı eylemi getirilerek yapılır. Yaklaşma ifede eder.

Ø  Düşeyazdı, öleyazdım.

  1. İsteklenme Fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “–esi, -ası” gelmek, “-acağı, -eceği” , gelmek, tutmak, söz grupları getirilerek yapılır.


Ø  göresin geldi,

Ø   güleceği tuttu.


 

·         Kurallı birleşik fiiller her zaman bitişik yazılır.

 

2.     Yardımcı Eylemlerle Kurulan Bileşik Fiiller: İsim ve isim soylu sözcüklerle yardımcı fiillerin (et-, eyle-, ol-, kıl-, buyur-, yap-) birleşmesinden oluşmuş fiillerdir.

Ø  Arz et-,  banyo yap-, mutlu ol-, rica eyle-, memnun kıl-, af buyur- 

·         Yardımcı fiille kurulan bileşik fiillerde Ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi olursa kelimeler bitişik olmazsa ayrı yazılır.

Ø  Sabır et-  (sabret-),  emir  et- (emret-)  şükür et- (şükret-)  his et-(hisset-), af et- (affet-)…

·         et-“ yardımcı fiili bazı cümlelerde kendi anlamıyla da kullanılabilir.

Ø  Bu söylendiği kadar etmez.

·         İkisini birbirinden ayırmanın yolu “et-“ eylemini kendinden önceki sözcükle birlikte kullanırız; bu durumda fiil anlamlı olmuyorsa, et- yardımcı eylemdir.

·         Bazen “et-“ yardımcı fiiliyle isim arasına başka sözcükler girebilir.


Ø  Senden şikâyet bile etmedi.

Ø  Seni sevmekle kabahat mi ettim.


 

3.  Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller: İsim soylu sözcüklerle fiillerin gerçek anlamından uzaklaşıp anlamca kaynaşması sonucu oluşan birleşik fiillerdir. Bu fiillerin çoğu deyim oluşturmuştur.


Ø  Bütün tehlikeleri göze aldım.

Ø  Öğretmenin gözüne girdim.

 

Ø  İş için oraya başvurdum.

Ø  Olanlı duyunca küplere bindi.


ÇATILARI BAKIMINDAN FİİLLER:

·         Fiillerin özne ve nesneleriyle olan anlam ilişkilerine çatı denir. Bu haliyle yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz. Ancak fiilimsiler fiilin bildirdiği hareketi bildirebildiğinden çatı yönüyle incelenebilir.

 

1.     Öznelerine Göre Fiil Çatıları: (Özne-yüklem ilişkisi): Öznenin yüklemle ilişkisi dört grupta incelenir.

a)Etken Fiiller: Öznesi belirli olan fiillerdir. Eylemi yapan bellidir. Bu fiiller gerçek öznelidir.


Ø  Ben çiçekleri suladım.


·         Bazı fiiller oluş bildirir. Bunlarda oluş içinde bulunan, öznenin kendisi olduğundan fiil yine etken sayılır.


Ø  İnce ince yağmur yağıyor.


 b)Edilgen Fiiller: Fiilin bildirdiği eylem özne dışında başka bir varlık tarafından yapılıyorsa ve özne işi yapan değil de yapılan işten etkilenen konumundaysa bu fiiller edilgendir.  Bu fiillerin öznesi sözde öznedir. İşi yapıyormuş gibi görünen öznedir. Edilgen fiiller fiil köküne “-il, -in” ekleri getirilerek yapılır.


Ø  Dolaplar temizlendi. 


·         Edilgen fiillerin yüklem olduğu bazı cümlelerde özne bulunmaz.

Ø  Eski resimlere dalgın dalgın bakıldı. (kim ve ne sorularının cevabı yok.)

c)Dönüşlü Fiiller: Öznenin yaptığı işten yine kendisinin etkilendiği fiillerdir.Bu fiiller aynı zamanda etkendir. Dönüşlü fiiller fiil köklerine “-il, -in” ekleri getirilerek yapılır.


Ø  Kız düğüne gitmek için süslendi.

 

·         Edilgenlik ve dönüşlülük eki aynıdır. *Fiil özne ve gerçekse dönüşlü çatılı, sözde özne ise edilgen çatılıdır.

·         Dönüşlülük kendi zamiriyle de yapılır.

Ø  Kendini boşuna üzme.

d)İşteş fiiller: Eylemin birden çok özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapıldığını anlatan fiillerdir. ”-ş” eki getirilerek yapılır.  İşteş çatılı fiiller üç şekilde yapılır.

Karşılıklı yapma: Eylemin karşılıklı yapıldığını belirten fiildir.


Ø  Çocuklar dövüştü.

Ø  İki ordu savaştı.


 

Birliktelik: Eylemin birlikte yapıldığını ifade eden fiillelerdir.


Ø  Taş atınca kuşlar uçuştu.

Ø  Anneleri gidince çocuklar ağlaştılar.


 

Nitelikte eşitlik: İsim ve sıfatlara –leş eki getirilerek yapılan işteş fiiller nitelikte eşitlik bildirir.


Ø  Hasta günden güne iyileşti.

Ø   Kız her geçen gün güzelleşiyor


 2.     Nesnelerine Göre Fiiller: (nesne yüklem ilişkisi): Nesnenin yüklemle ilişkisi dört şekilde incelenebilir.

a)Geçişli Fiiller: Nesnesi bulunan ya da nesne alabilen fiillere denir. Fiil ne, neyi, kimi sorularına cevap veriyorsa geçişlidir.


Ø  Çocuklarını yatılı okula verdi.

·         Fiiller geçişli oldukları hâlde nesne almayabilirler.

Ø  Sabahtan beri seyrediyorum. (Nesne yok; fakat neyi seyrediyorum sorusuna cevap alabildiğimizden fiil geçişlidir.)

b)Geçişsiz Fiiller: Nesne almayan fiillere denir.

Ø  Bütün kuşlar uçtu. (neyi uçtu, kimi uçtu sorularına cevap alamadığımızdan fiil geçişsizdir.)

c)Oldurgan Fiiller: Geçişsiz fiillere –r, -t, -tir ekleri getirilerek yapılır.Böyle fiillere oldurgan fiiller denir.

Ø  Uçurtma uçuruyorum. (uç- fiili geçişsizdir; fakat –ur ekiyle geçişli duruma getirilmiştir.)


d)Ettirgen Fiiller: Geçişli fiillere –r, -t, -tir ekleri getirilerek geçişlilik derecesi artırılır. Özne işi yapan değil de yaptıran olur. Böyle fiillere ettirgen fiiller denir.

Ø  Mektup yazdırdım. (yaz- fiili geçişlidir; fakat –dır ekiyle geçişlilik derecesi artırılmıştır.)


Ø  Halıları yıkattım.

Ø  Bütün eşyaları taşıttılar.

Ø  Odamı yeşile boyattım. Atı koşturdum.

 

 


 
  Bugün 2 ziyaretçi (8 klik) kişi burdaydı!  
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol