·  Sözcüklerin ve harflerin yazılışıyla ilgili belli kurallar da vardır. Bu kurallara yazım kuralları ya da imla kuralları denir. Bu kuralları şöyle sıralayabiliriz.

 

a-Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

·  Her cümle büyük harfle başlar. Ancak sıralı cümlelerde, cümleler arasında noktalı virgül kullanıldığında, bu işaretten sonraki cümle küçük harfle başlar.

• “Her sabah, erkenden kalkarım; işe geç kalmamaya özen gösteririm.”cümlesinde birinci cümle büyük harfle başladığı halde, ikinci cümle küçük harfle başlamıştır.

 

·  Kitap, dergi isimleri, kurum, kuruluş isimleri ve diğer özel isimler daima büyük harfle başlar.

• “Ben bu “Yalnızız” romanını çok beğeniyorum.”
• “Sonunda Milli Eğitim Bakanlığı’nda iş bulmuş.”

 

·  Özel isimlere bağlı ünvan ve lakaplar özel isimden önce de gelse sonra da, büyük harfle başlar.

• “Bunu yapsa yapsa Borazan Mustafa yapar.”
• “Bugün bize Avukat Rıza Bey gelecek.”

 

·  Ay, Güneş, Dünya ve öteki gezegen isimleri gerçek anlamıyla kullanılırsa büyük harfle, mecaz anlama gelirse küçük harfle başlar.

• “Artık Dünya’nın Güneş’e uzaklığı biliniyor.” cümlesinde altı çizili sözcükler gerçek anlamda olduklarından büyük harfle başlamış ve ekler kesme işaretiyle ayrılmıştır.
• “Haberi duyunca dünyalar benim oldu sanki.” cümlesinde altı çizili söz mecaz anlamda olduğundan küçük harfle başlamış ve ekler ayrılmamıştır.

 

·  Yön bildiren isimler, yönünü bildirdiği isimden önce gelirse (yani sıfat olursa) büyük harfle, sonra gelirse küçük harfle başlar.

• “Bu derste Kuzey Anadolu’yu göreceğiz.”
• “Bu derste Anadolu’nun kuzeyini göreceğiz.” cümlelerinde altı çizili söz birinci cümlede sıfat olmuş ve büyük harfle yazılmış, ikincide isim olmuş ve küçük harfle yazılmıştır.

 

·  Tarihler arasında kullanılan gün ve ay isimleri büyük harfle başlar.

• “30 Mart 1994 Pazartesi günü bir oğlum oldu.”
• “Buraya her yıl mart ayında gelirler.” Cümlelerinde tarihler arasında kullanıldığı birinci cümlede büyük harfle başlatılan “mart” sözü tarihler arasında olmadığı ikinci cümlede küçük harfle başlatılmıştır.

 

b. Sayıların Yazımıyla İlgili Kurallar:

• Sayılar rakamla da yazıyla da yazılabilir. Bununla ilgili kesin bir kural olmamakla beraber uygulamada edebî karakter gösteren sayılar yazıyla yazılır.
  • Otuz beş yaş şiirini çok severim. Sınavdan otuz beş kişi iyi not aldı.
• Matematiksel veri ifade eden sayılar rakamla yazılır.
  • Trabzon ile İstanbul arası 1000 km.dir. 5 kilogram patates aldım.
• Çek senet gibi resmi evraklarda sayılar bitişik yazılır.
• Zamanla ilgili kasayılar metin içinde yazıyla  yazılabilir.  
  • On ikiye beş var, on bire çeyrek var.
• Sıra sayıları rakamla da yazıyla da yazılabilir.
  • 3. kişi, 5. beyit, 6. dize; 3’üncü kişi, 5’inci beyit, 6’ıncı dize vb.
• Üleştirme sayıları yazıyla gösterilir.
  •  İkişer, üçer, onar, beşer beşer, ikişer ikişer vb.
• Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
  • Bir yıl üç yüz altmış beş gündür.

 

 

c. Ek Olan -Ki İle Bağlaç Olan “Ki”Nin Yazımı:

• Türkçede ek olan- ki kendisinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. Dilimizde ek olan –ki iki farklı görevde kullanılır.
  • Sıfat yapma görevinde: Bahçedeki ağaçları kestim
  • İlgi zamiri görevinde: Bahçedekileri kestim 
• Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır daima ayrı yazılır.
  • Baktım ki henüz iş bitmemiş. Öyle yorulmuştum ki.
• Ki bağlacı bazı kalıplaşmış kelimelerde bitişik yazılabilir.
  • Mademki, hâlbuki çünkü vb.

 

d. Ek Olan -De İle Bağlaç Olan “De”Nin Yazımı :

• Türkçede ek olan –de bulunma hal eki görevindedir. Daima kendisinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. Ünsüz benzeşmesi yoluyla –ta ve –te olabilir.
  • Elinde mavi bir çanta vardı.   Sokakta kimse yoktu.
• Cümle içinde “dahi, bile” anlamına gelen “de, da” bağlacı her zaman ayrı yazılır. Hiçbir zaman “ta ve te” olmaz
  • Sen de gelecek misin?”  “Baktı da tanımadı

·   Bağlaç olan “de” ile ek olan “-de” yi birbirinden ayırmak için şu yola başvurulabilir: Bağlaç olan “de”  cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı daralır ama bozulmaz. Ek olan –de çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur.

• Evde beni arardı. (de çıkarılınca anlam bozuluyor.)
• Sen de gelecek misin (de çıkarıldığında anlam bozulmaz)

 

e. Birleşik Sözcüklerin Yazımı İle İlgili Bazı Kurallar:

·  Bileşik sözcükler daima bitişik yazılır. Ancak bileşik fiillerin bir bölümünün (yardımcı fiillerle oluşturulan bileşik fiiller) ve bileşik sıfatların ayrı yazılanları da vardır.

·  Buna göre kurallı bileşik fiiller (yeterlik, sürerlik, tezlik, yaklaşma fiilleri) daima bitişik yazılır.

• “gelebilir, gidiverdi, bakakaldı, düşeyazdı” vb.

·  Yardımcı fiille yapılan bileşik kelimelerde  isim durumundaki sözcükte ses düşmesi ya da türemesi oluyorsa bitişik, olmuyorsa ayrı yazılır.

o   “yolcu etti, sabretti, hissetti” ( sabır kelimesinde ses düşmesi, his kelimesinde ses türemesi olduğundan bitişik yazılır. Yolcu kelimesinde herhangi bir ses olayı olmadığından ayrı yazılır.)

·  Anlamca kaynaşmış bileşik fiillerin ise kimileri bitişik kimileri ayrı yazılır belli bir kuralı yoktur.

• “Dalga geçme, vazgeçme”
• Birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrayan (en az birinin gerçek anlamını kaybettiği) birleşik sözcükler bitişik yazılır.
  • Denizaltı (araç), aslanağzı (çiçek) vb.
• Ses düşmesine (aşınmasına) uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
  • Cumartesi (Cuma ertesi) kahvaltı (kahve altı) vb.

 

• Birleşme sırasında anlam değişikliği olmayanlar ayrı yazılır.
  • ada balığı, kırlangıç balığı, iskele kuşu, Ankara keçisi, ardıç otu, sakız ağacı, ateş çiçeği, kuş üzümü, çavuş üzümü, kuru fasulye vb.
• Sıfat tamlaması yapısındaki birleşik sözcükler ayrı yazılır.
  • akar amber, çalar saat, döner ayna, döner kapı, yatar koltuk, çıkmaz sokak, yazar kasa, görünmez kaza vb.

 

Not: Birleşik sözcükler ile ayrı yazılan birleşik sözcükler için Türk Dil Kurumu yayınlarından Yazım Kılavuzu’na bakınız.

 

 

f. Kısaltmaların Yazımı:

• Kısaltmalardan sonra gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır. Ekler kısaltmanın okunuşuna göre gelir. Açılımın okunuşa göre değil.

o   MEB’e, TBMM’nin,  TCDD’ne değil TCCD’ye,    İTÜ’nden değil İTÜ’den

 

g.”her” sözcüğünün yazımı: her sözcüğü her zaman ayrı yazılır sadece herhanki ve herkes kelimelerinde bitişik yazılır.

o   Her şey, her zaman, her türlü vb.

 

h- “şey” in Yazımı

·  “şey” sözcüğü her zaman ayrı yazılır.

o   Her şey vatan için. Hiçbir şey beni bağlamaz.

 

j-Bir takım/ birtakım sözünün yazımı

·  “Bir takım” sözcüğü belirsizlik ifade ederse bitişik sayı ifade ederse ayrı yazılır. Yani “bir” sözcüğünün yerine “iki, üç..” gibi sayılar getirebilirsek ayrı diğer durumlarda bitişik yazılır.

o   Birtakım düşüncelerle zihnimi meşgul edemem. Bir takım ansiklopedi aldım.

 

k-mi’nin yazımı:

·  “mi” edatı hangi anlamı ifade ederse etsin daima ayrı yazılır. “mi” kendinden sonra gelen ek varsa bu eke bitişik yazılır.

o   Güzel mi güzel kız (pekiştirme anlamı) Buraya gelir misiniz? (soru anlamı)

 

l-İkilemelerin yazımı

·  İkilemeler daima ayrı yazılır ve ikilemelerin arasına herhangi bir noktalama işareti konmaz.

o   Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.